Χρυσό σφραγιστικό δακτυλίδι από την Ακρόπολη (Δακτυλίδι του Θησέα) με παράσταση άλματος πάνω από ταύρο

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Συλλογή Προϊστορικών Αρχαιοτήτων, αρ. ευρ. Π 19356

Προέλευση: Ακρόπολη της Αθήνας (κατά δήλωση)

Διαστάσεις: διάμετρος σφενδόνης: 1,8-2,7 εκ., διάμετρος δακτυλίου: 2 εκ.

Χρονολόγηση: 1500-1400 π.Χ.

Χώρος έκθεσης: Αίθουσα 3, Προθήκη 1.

Το πολύτιμο χρυσό σφραγιστικό δακτυλίδι παραδόθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο το 2004. Σύμφωνα με την τελευταία του κάτοχο, βρέθηκε τυχαία τη δεκαετία του 1950 στην περιοχή των Αναφιώτικων, όπου απορρίπτονταν χωρίς τάξη τα μπάζα της επέκτασης του παλιού Μουσείου της Ακρόπολης. Αν η μαρτυρία είναι αληθινή, τότε έχουμε μπροστά μας το προσωπικό αντικείμενο ενός μέλους της Μυκηναϊκής αριστοκρατίας. Στη σφραγιστική επιφάνεια του δαχτυλιδιού απεικονίζεται σκηνή ταυροκαθαψίων, ενός ιδιαίτερου δημόσιου θεάματος. Στο κέντρο της παράστασης, ένας άλτης πηδάει πάνω από έναν ταύρο. Τους πλαισιώνουν ένα καθιστό λιοντάρι και ένα δέντρο, κατά το συνήθειο των μυκηναίων καλλιτεχνών να μην αφήνουν κενά. Η απεικόνιση των ταυροκαθαψίων, του χαρακτηριστικού αθλήματος των ανακτόρων της μινωικής Κρήτης, σε ένα αντικείμενο κύρους του Αθηναίου βασιλιά (ή της συζύγου του) σφραγίζει τη διαδοχή ενός παλαιότερου και εγνωσμένου συμβόλου διάκρισης από τους νέους άρχοντες του προϊστορικού Αιγαίου, τους Μυκηναίους.

Επιπλέον, το δακτυλίδι, καθώς και ένα σύγχρονο θραύσμα λίθινου αγγείου με το ίδιο θέμα, επίσης από την Ακρόπολη, πιθανόν παραπέμπουν στον μύθο του Θησέα, του πρώτου βασιλιά-συνοικιστή, που καθυπόταξε την άγρια δύναμη του Μινώταυρου και του πανίσχυρου βασιλιά Μίνωα της Κρήτης και απελευθέρωσε μια για πάντα την Αθήνα από τον σκληρό φόρο αίματος που πλήρωνε έως τότε.

Οι κάτοικοι του προϊστορικού Αιγαίου φαίνεται πως αγαπούσαν τα δημόσια θεάματα. Το ριψοκίνδυνο άθλημα του άλματος πάνω από ταύρο θα πρέπει να ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές στο νησί των πριγκίπων, των κρίνων και των ανακτόρων, όπως φανερώνει η συχνή του απεικόνιση σε μινωικά έργα τέχνης. Το εντυπωσιακό θέαμα φαίνεται πως είχε βαθιά τελετουργική σημασία και ήταν συνδεδεμένο με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και τις παραδόσεις της Κρήτης. Ωστόσο, θα είχε και ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Η αναμέτρηση του ανθρώπου με το άγριο ζώο σε δημόσια θέα, θα ήταν πηγή μαζικής αγωνίας, αδρεναλίνης και άγριας χαράς στην περίπτωση της νίκης. Τέλος, δεν είναι καθόλου σίγουρο πως το άθλημα επιβίωσε στον μυκηναϊκό κόσμο, αν κρίνει κανείς από τη σπάνια εμφάνισή του στην εικονογραφία κι αν λάβει υπόψη τον ιδιότυπο ρεαλισμό της μυκηναϊκής κοινωνίας, που φρόντισε να απαλλαγεί σταδιακά από όλα τα μινωικά της δάνεια.

 Δρ Κώστας Πασχαλίδης

Βιβλιογραφία

Iakovidis S., The Mycenaean Acropolis of Athens, Athens 2006.

Marinatos N., Minoan Religion: Ritual, Image and Symbol, University of South Carolina Press 1993, 218-220.

Mountjoy P. A., Mycenaean Athens, Jonsered 1995.

Papazoglou-Manioudaki L., “The gold ring said to be from the Acropolis of Athens”, στο Δανιηλίδου Δ. (επιμ.), ΔΩΡΟΝ Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σπύρο Ιακωβίδη, Αθήνα 2009, 581-598.

Sakellarakis J. A., “Mycenaean stone vases”, SMEA 17 (1976), 184 πιν. 12, 32.

Xenaki-Sakellariou A., “Les bagues-cachets créto-mycéniennes: art et fonction”, στο Pini I., Poursat J.-C., Sceaux Minoens et Mycéniens (CMS Beih. 5), Berlin 1995, 313-329.

Younger J. G., “Bronze Age representations of Aegean bull-games, III”, στο Laffineur R., Niemeier W.-D. (επιμ.), POLITEIA Society and state in the Aegean Bronze Age, Liège 1995, 507-545.

Δικτυογραφία 

https://www.namuseum.gr/hidden_museum/to-dachtylidi-toy-thisea/

https://www.namuseum.gr/wp-content/uploads/2018/11/Unseen_ring.pdf