Ξύλινο αγαλμάτιο γυναικείας μορφής
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Συλλογή Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων, αρ. ευρ. Ξ 211

Προέλευση: Δωρεά από τη Συλλογή του Αιγυπτιώτη Αλέξανδρου Ρόστοβιτς.
Διαστάσεις: Ύψος με τη βάση: 28,1εκ.
Χρονολόγηση: Μέσο Βασίλειο, τέλος 11ης – 12η Δυναστεία (2100-1782 π.Χ).
Χώρος έκθεσης: Έκθεση των Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων, Aίθουσα 41, Προθήκη 3δ.

Στο γυμνό, ψιλόλιγνο σώμα της νεαρής γυναίκας προβάλλονται η λεπτή μέση, τα τονισμένα στήθη, το ηβικό τρίγωνο και οι γοφοί. Ίχνη από καστανοκόκκινο χρώμα αποδίδουν το ηλιοκαμένο δέρμα της μορφής.

Ειδώλια αυτού του τύπου σε ποικίλες παραλλαγές κατασκευάζονται από διάφορα υλικά σε όλη τη διάρκεια του Μέσου Βασιλείου (11η-13η Δυναστεία, 2100-1650 π.Χ.). Έχουν ανευρεθεί σε ιερά, κυρίως της θεάς Αθώρ, σε οικισμούς αλλά και σε τάφους, συνήθως σε ομάδες των τριών ή περισσοτέρων.

Αν και η ακριβής χρήση αυτών των ειδωλίων παραμένει αδιευκρίνιστη λόγω των πολυσήμαντων αιγυπτιακών συμβόλων, εντούτοις ο ερωτισμός που αποπνέουν υποδεικνύει ότι σχετίζονταν με την ευγονία. Για τους αρχαίους Αιγυπτίους οι έννοιες της γονιμότητας και της σεξουαλικότητας ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες. Ήταν η γονιμότητά της που έκανε μια γυναίκα σεξουαλικά ελκυστική και ποθητή, κι έτσι δικαιολογείται η έμφαση στους γοφούς και τα γεννητικά όργανα των ειδωλίων.

H παρουσία τους σε τάφους μπορεί να ερμηνευθεί μέσω των θρησκευτικο-μαγικών αντιλήψεων της εποχής. Πιθανότατα συνέβαλαν στην προστασία του νεκρού κατά τη μετάβασή του από τον θάνατο στην αναγέννηση και την αιώνια ζωή, και λειτουργούσαν ως υποκατάστατα ωραίων γυναικών που διέγειραν τη σεξουαλικότητά του, έτσι ώστε εκείνος να συνεχίζει να απολαμβάνει όλες τις γήινες χαρές και απολαύσεις. Ενδεχομένως δηλαδή, τα αγαλματάκια που αναπαριστούν πιθανόν νεαρές χορεύτριες και μουσικούς, κατ’ αναλογία με τις αλλοτινές γκέισες της Ιαπωνίας, υποκαθιστούσαν συμβολικά τις παλλακίδες του νεκρού.

Τα θεϊκά παράλληλα αυτών των ειδωλίων είναι οι θεές, Αθώρ και Ίσιδα. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Αθώρ, με την αποκάλυψη του όμορφου σώματός της αλλά και με τον χορό και τη μουσική, ανανέωσε τον γερασμένο πατέρα της, τον θεό Ήλιο. Η θεά Ίσιδα μαγικά ξαναζωντάνεψε τον νεκρό Όσιρι και απέκτησε μαζί του τον Ώρο.

Ελένη Τουρνά

Βιβλιογραφία:
Όλγα Τζάχου -Αλεξανδρή, Ο Κόσμος της Αιγύπτου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Κατάλογος έκθεσης, Αθήνα 1995, σ. 113,αρ. 7.
Friedrich TejaBach, Η Μορφή της Αρχής. Καλλιτέχνες του Εικοστού Αιώνα και η Αρχαία Ανατολική Μεσόγειος, Κατάλογος έκθεσης, Ίδρυμα Ν. Π. Γουλανδρή. Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα 2006, σ. 129, αρ. 1.