Ακέφαλο άγαλμα πεπλοφόρου
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Συλλογή Γλυπτών, αρ. ευρ. 1732

Προέλευση: Βρέθηκε ΒΑ του Θησείου, στο χώρο της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας
Διαστάσεις: Ύψος: 1μ.
Χρονολόγηση: γύρω στο 440 π.Χ.
Χώρος έκθεσης: Έκθεση Γλυπτών, Aίθουσα 17.

Η γυναικεία μορφή παρουσιάζει έντονη κλίση προς τα εμπρός και δίνει την εντύπωση ότι πετάει, εντύπωση που επιτείνεται από το ένδυμα που αποδίδεται να ανεμίζει πίσω από τα πόδια της. Φοράει πέπλο με απόπτυγμα (αναδίπλωση), που κολλάει στο νεανικό σώμα διαγράφοντας τις καμπύλες του και μαζεύεται ανάμεσα στους μηρούς από την ώθηση του ανέμου …>>. Η έλλειψη φτερών στην πλάτη δεν επιτρέπει την ταύτιση του αγάλματος με Νίκη. Παριστάνεται, λοιπόν, κάποια άλλη γυναικεία μορφή, πιθανότατα μία Αύρα, ακόλουθος της θεάς Aρτέμιδος, ή η Ήβη. Η τελευταία ήταν κόρη του Δία και της Ήρας και σύζυγος του ήρωα Ηρακλή, μετά την αποθέωσή του και την άνοδό του στον Όλυμπο. Συμβόλιζε την ομορφιά και τη χαρά της νιότης. Το άγαλμα αυτό αποτελούσε πιθανότατα το κεντρικό ακρωτήριο σε ένα από τα αετώματα του ναού του Άρεως στην Αρχαία Αγορά.

Ο πέπλος αποτελεί την τυπική ενδυμασία των γυναικείων μορφών ήδη από την δαιδαλική εποχή (7ος αι. π.Χ.), εποχή της δημιουργίας της μνημειακής πλαστικής. Πρόκειται για βαρύ, χονδρό ένδυμα, πιθανώς μάλλινο, το οποίο στερεώνεται με περόνες (καρφίτσες) στους ώμους και δένεται συνήθως με ζώνη στη μέση. Κατά τους αρχαϊκούς χρόνους φαίνεται να προτιμάται ο λεπτός ιωνικός χιτώνας με το ιμάτιο έναντι του πέπλου, ο οποίος όμως ξαναγίνεται ιδιαίτερα δημοφιλής από την πρώιμη κλασική εποχή. Το ένδυμα αναδιπλώνεται στο πάνω μέρος σε απόπτυγμα και ζώνεται πάνω ή κάτω από αυτό, σχηματίζοντας γεμάτες, βαρειές πτυχές που καλύπτουν τα σκέλη χωρίς να επιτρέπουν στις μορφές του σώματος να προβάλλουν από κάτω …>>. Η μία πλευρά του ενδύματος δεν είναι κατά κανόνα ραμμένη, με αποτέλεσμα να αποκαλύπτεται συχνά μέρος του σώματος της, νεαρής συνήθως, μορφής που το φορά …>>. Η ιδιαιτερότητα αυτή του ενδύματος, που επιτρέπει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, το καθιστά δημοφιλές σε νεαρές μορφές έντονα κινημένες, όπως το άγαλμα που εξετάζουμε, αλλά και μορφές Νικών και Αμαζόνων. Συχνά σε τέτοιου είδους μορφές οι γλύπτες εκμεταλλεύονται την έντονη κίνηση του σώματος για να απεικονίσουν το ένδυμα να έχει γλιστρήσει από τον ώμο τους και να έχει αποκαλύψει τον ένα μαστό.

Η παρθένος θεά Αθηνά απεικονίζεται πάντα ενδεδυμένη με πέπλο. Το ιερό ένδυμα της, που υφαινόταν από τις αρρηφόρους και τις εργαστίνες, αποτελούσε το επίκεντρο του τελετουργικού της τελευταίας ημέρας της εορτής των Παναθηναίων, καθώς μεταφερόταν με πομπή σε μορφή ιστίου πλοίου-άρματος πάνω στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης και παραδιδόταν στο ξόανο της θεάς. Η μεγαλοπρεπής πομπή και η παράδοση του πέπλου απεικονίζεται στην ζωφόρο του Παρθενώνα.

Δρ. Χρυσάνθη Τσούλη

Βιβλιογραφία:
C. Brons, Gods and garments: Textiles in Greek sanctuaries in the 7th to the 1st Centuries BC, Oxford 2016.
A. Delivorrias, Attische Giebelskulpturen und Akrotere des funften Jahrhunderts, Tubingen 1974, 122 κ.ε., πίν. 39.
M. Lee, Body, dress and identity in ancient Greece, Cambridge 2015.
Roccos, L.J., 2000. Back-Mantle and Peplos: The Special Costume of Greek Maidens in 4th-Century Funerary and Votive Reliefs. Hesperia 69.