Αττική ερυθρόμορφη πελίκη με παράσταση αναχώρησης Θησέα
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Συλλογή Αγγείων και Μικροτεχνίας, αρ. ευρ. Α1185

Προέλευση: Αθήνα, Κεραμεικός
Διαστάσεις: Ύψος: 37,0 εκ.
Χρονολόγηση: 420-410 π.Χ.
Χώρος έκθεσης: Έκθεση Αγγείων, Aίθουσα 55, Προθήκη 119.

Η αναχώρηση από την πατρική οικία ενός νεαρού πολεμιστή για το μακρινό ταξίδι είναι το κύριο εικονογραφικό θέμα του αγγείου αυτού που αποδίδεται στον αγγειογράφο Αίσωνα. Ο άνδρας στεφανωμένος, και ελαφρά οπλισμένος, φορεί μόνο χλαμύδα και πέτασο, το ταξιδιωτικό καπέλο, ριγμένο πίσω στην πλάτη του, και ενδρομίδες, τα υποδήματα των ταξιδιωτών.

Η διάχυτη μελαγχολία για την αναχώρηση του πολεμιστή, διαποτίζει την παράσταση, που χρονολογείται περί το 420-410 π.Χ., όταν ο Πελοποννησιακός Πόλεμος βρισκόταν στην κορύφωσή του και οι Αθηναίοι αναχωρούσαν συνεχώς για υπερπόντιες πολεμικές επιχειρήσεις. Στις τρεις μορφές αυτής της σκηνής συμπυκνώνεται η ιδεολογία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, της οποίας συστατικό στοιχείο αποτελούσε η προσφορά του πολίτη-οπλίτη σε αυτήν.

Τρεις επιγραφές, σχεδόν σβησμένες πια, αποκαλύπτουν την ταυτότητα των μορφών. Η γυναίκα είναι η Αίθρα, η μητέρα του νεαρού Θησέα, του ήρωα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, που σπένδει για τον γιο της. Τη σπονδή παρακολουθεί ο γενειοφόρος πατέρας του, ο Αιγέας, που τον βλέπει για τελευταία φορά.

Το κατευόδιο των γονιών, η στροφή του κεφαλιού του Θησέα προς τη μητέρα του, τα θλιμμένα βλέμματα των δύο, που δεν συναντιούνται, ο σκεπτικός και λυπημένος πατέρας, διαποτίζουν τη σκηνή αυτή με τη συγκρατημένη, ωστόσο βαθιά, οδύνη, που τη συναντούμε σε οψιμότερα χρόνια, στα αττικά επιτύμβια μνημεία του 4ου αι. π.Χ. Η εξιδανικευμένη απεικόνιση της αναχώρησης ενός παραδειγματικού νέου, όπως είναι ο Θησέας, αποτελεί πρότυπο κατάλληλο για να στολίσει ένα αγγείο, προορισμένο να δεχθεί τη σποδό ενός νεαρού Αθηναίου πολεμιστή. Την ύστατη πινελιά τη δίνει ο αγγειογράφος Αίσων με το Θησέα να αντικρίζει τη μητέρα του και τα λυτά του μαλλιά να πέφτουν κυματιστά, σαν να τα κινεί το ανάλαφρο αεράκι θλίψης, που κυριαρχεί στη φορτισμένη παράσταση του αποχωρισμού.

Δρ. Γ. Καββαδίας

Βιβλιογραφία:
Σ. Παπασπυρίδη-Καρούζου & Χρήστος Καρούζος, Ανθολόγημα θησαυρών του Εθνικού Μουσείου, Αθήνα 1981, σελ. 75-76, πίν. 87α-β.
Ο. Αλεξανδρή- Ελ.Σπαθάρη (επιμ.), Ταξιδεύοντας με το πλοίο της Κερύνειας στο χρόνο και στο μύθο, Αθήνα 1987, σελ. 102, αριθ. κατ. 117 [Προσκυνητοπούλου].