Η νέα περιοδική έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου «Οδύσσειες» αποτελεί την κορυφαία επετειακή εκδήλωση του εορτασμού των 150 χρόνων από τη θεμελίωση του μουσείου. Επιχειρεί να ανιστορήσει το περιπετειώδες ταξίδι του ανθρώπου στον χρόνο μέσα από ένα αφαιρετικό και συμβολικό πρίσμα εμπνευσμένο από την Οδύσσεια. Χωρίς να αναδιηγείται το μυθολογικό έπος του Ομήρου, η έκθεση εμπνέεται από τον αρχετυπικό χαρακτήρα του Οδυσσέα και αφηγείται, μέσα από εμβληματικά αλλά και λιγότερο γνωστά έργα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, το μακρύ χρονικό του δοκιμαζόμενου ανθρώπου, τον αδιάκοπο αγώνα του να τιθασέψει το περιβάλλον, να γνωρίσει νέους τόπους, να πλουτίσει τους ορίζοντες του, να δημιουργήσει πολιτείες ευνομούμενες και να αντιπαλέψει τη φθαρτότητα της ύπαρξης του με τη βοήθεια του έρωτα και της δημιουργικής πράξης.

Εκατόν ογδόντα τέσσερα έργα από τη μόνιμη έκθεση και τις αποθήκες των Συλλογών του Μουσείου και έξι δάνεια, τρία από το Επιγραφικό Μουσείο και τρία από το Μουσείο Ακροπόλεως, παρουσιάζονται σε μια γοητευτική αλληλουχία πολιτισμικών διαστρωματώσεων, επιτρέποντας στον επισκέπτη της έκθεσης να διακρίνει διαφοροποιήσεις και μεταβολές και παράλληλα να ανιχνεύσει τα στοιχεία που ενυπάρχουν και παραμένουν αναλλοίωτα στον χρόνο, συνιστώντας το κοινό αποτύπωμα του ανθρώπου στους αιώνες, στις εποχές, στους πολιτισμούς.

Την ερμηνευτική προσέγγιση των έργων ενισχύει ο γεμάτος συμβολισμούς λόγος των κορυφαίων νεοελλήνων ποιητών Κ. Π. Καβάφη, Γ. Σεφέρη, Ο. Ελύτη και Γ. Ρίτσου, δημιουργώντας γέφυρες με τη σημερινή εποχή μέσω της σύγχρονης ποιητικής γλώσσας και προσφέροντας ίσως την πιο εύστοχη και συναρπαστική νοηματοδότηση. Οι οπτικοακουστικές και ψηφιακές εφαρμογές της έκθεσης υπογραμμίζουν διακριτικά αυτές τις συνδέσεις.

Τρεις θεματικοί άξονες συναρθρώνουν την εκθεσιακή αφήγηση:

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ παρουσιάζει τεκμήρια της αδιάκοπης αναζήτησης του ανθρώπου για πρώτες ύλες, γνώσεις και ιδέες. Το πολυποίκιλο φορτίο ενός νοερού πλοίου και οι μύθοι που συνόδευαν τα θαλάσσια ταξίδια των αρχαίων δημιουργούν ένα υπαινικτικό περιβάλλον περιπέτειας και γνώσης. Οι ΙΘΑΚΕΣ είναι εμπνευσμένες από τον νόστο του Οδυσσέα και αφιερώνονται στις πατρίδες όλων των ανθρώπων. Οικουμενικές ιδέες και έννοιες σηματοδοτούνται με έργα που αποτυπώνουν τη συλλογική προσπάθεια των κοινωνιών για ανάπτυξη και ευημερία, αλλά και την αναγκαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης να υπερβεί τη φθαρτότητά της. Στην ΕΞΟΔΟ έργα συμβολικά υποδηλώνουν τα ανώτερα επιτεύγματα του ανθρώπινου πνεύματος καλώντας τον καθένα από εμάς να παραλάβει τη σκυτάλη της δημιουργίας.

Η μουσική της έκθεσης αποτελεί ευγενική παραχώρηση του Βαγγέλη Παπαθανασίου από τα έργα του «ΙΘΑΚΗ» και «VOICES – Dream in an Οpen Place».

Το Ίδρυμα Ευγενίδου προσέφερε τον εξοπλισμό και την εφαρμογή του έναστρου ουρανού με τους αστερισμούς που αντίκριζε ο Οδυσσέας κατά το ταξίδι της επιστροφής στην Ιθάκη από το νησί της Καλυψούς και το Εθνικό Θέατρο το θεατρικό ένδυμα του Οιδίποδα Τύραννου, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της βιωματικής εμπειρίας στις σχετικές θεματικές πτυχές της έκθεσης.

Στις «Οδύσσειες» και τη μεγάλη γιορτή που σηματοδοτούν, συμμετέχουν και οι μόνιμοι εκθεσιακοί χώροι του μουσείου με σταθμούς ενδιαφέροντος σε εμβληματικές αρχαιότητες, που προσανατολίζουν τον επισκέπτη στην ανεύρεση νοηματικών συνδέσμων με τις θεματικές της περιοδικής έκθεσης.

Για την υλοποίηση της έκθεσης κομβική στάθηκε η γενναιόδωρη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Την έκθεση συνοδεύει επιστημονικός κατάλογος στα ελληνικά και αγγλικά, έκδοση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων. O επετειακός τόμος περιλαμβάνει κείμενα που παρουσιάζουν τη διαχρονική πορεία και τις αναζητήσεις των ανθρώπων που έζησαν και δημιούργησαν στον ελλαδικό χώρο και στην ευρύτερη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου, πορίσματα από διεθνή ερευνητικά προγράμματα που γίνονται για σημαντικές αρχαιότητες των συλλογών του Μουσείου και πλούσια εικονογράφηση. Το Επίμετρο είναι αφιερωμένο στα 150 χρόνια ιστορίας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με κείμενα που παρουσιάζουν την επιστημονική, εκπαιδευτική και κοινωνική προσφορά του.

Τα εγκαίνια της έκθεσης έχουν οριστεί τη Δευτέρα 3 Οκτωβρίου, μια ιδιαίτερα συμβολική ημερομηνία, αφού 150 χρόνια πριν, Δευτέρα και πάλι, ετέθη ο θεμέλιος λίθος του πρώτου Εθνικού Μουσείου της χώρας από τον Γεώργιο Α΄, με την παρουσία του συνόλου των υπουργών και των πολιτικών, θρησκευτικών, στρατιωτικών και δημοτικών αρχών.

Ανήμερα των εγκαινίων, από το πρωί ως τα μεσάνυχτα, θα εγκατασταθούν στον αύλειο χώρο του μουσείου οι «Διερχόμενοι» του Γιώργου Ξένου, γλυπτικά έργα με περιγράμματα από σιδηρά ελάσματα, που αποδίδουν ανθρώπινες μορφές και παραπέμπουν νοερά στους επισκέπτες του Μουσείου που το απόλαυσαν για 150 χρόνια σχεδόν αδιάκοπα. Επιπλέον το έργο εικονογραφεί μεταφορικά και την ίδια την τελετή θεμελίωσης, που έγινε στο ύπαιθρο, στο αδόμητο οικόπεδο της οδού Πατησίων στις 3 Οκτωβρίου 1866.

Παράλληλα, την επέτειο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου τιμούν μεγάλα μουσεία του κόσμου, αποστέλλοντας ως «δώρα» εξέχοντα έργα τους, που εκτίθενται στους μόνιμους εκθεσιακούς χώρους για το προσεχές διάστημα. Το Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης, το Badisches Landesmuseum της Καρλσρούης, το National Museum of Western Art του Τόκιο, το Palace Museum του Πεκίνου, αλλά και η Εθνική Πινακοθήκη, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης χαιρετίζουν τον εορτασμό με σημαντικά έργα των συλλογών τους, όπως ο Στοχαστής του Rodin, o απουλικός κρατήρας με παράσταση ζωγράφου που διακοσμεί άγαλμα του Ηρακλή με την τεχνική της εγκαυστικής κ.ά. Τα έργα συνομιλούν με τα μόνιμα εκθέματα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και αναδεικνύουν διαφορετικές διαστάσεις του αρχαίου κόσμου και μερικές φορές τις αναπάντεχες ομοιότητες του με το σήμερα.

Την ημέρα των εγκαινίων το μουσείο θα είναι επισκέψιμο μόνο με επίδειξη πρόσκλησης. Την Τρίτη 4 Οκτωβρίου η είσοδος θα είναι ελεύθερη για το κοινό. Από τις 11 το πρωί έως τις 4 το απόγευμα θα πραγματοποιηθούν τέσσερις ωριαίες παρουσιάσεις της νέας περιοδικής έκθεσης από αρχαιολόγους του μουσείου (ώρες 11.00, 12.00, 13.00 και 16.00). Για την παρακολούθηση της παρουσίασης είναι απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής κατά την προσέλευση στις Πληροφορίες του Μουσείου. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.