Η έκθεση εντάσσεται το πλαίσιο του εορτασμού για τα 180 χρόνια από τη θέσπιση (1829) και τα 120 χρόνια από την επίσημη εγκαινίαση (1889) του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Πραγματοποιείται από κοινού και σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και βάσει του προγραμματισμού παρουσιάστηκε ήδη ( Δεκ. 2008 – Μάιος 2009) στο Onassis Cultural Center, στη Νέα Υόρκη (με τίτλο Worshipping women. Ritual and Reality in Classical Athens).

Την επιστημονική επιμέλεια της έκθεσης έχουν ο Διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
Δρ Νικόλαος Καλτσάς και ο καθηγητής Αρχαιολογίας στο Johns Hopkins University, Dr Alan Shapiro.

Η έκθεση
Μέσα από 172 αντικείμενα, αγγεία, γλυπτά και χάλκινα, παρουσιάζεται η συμμετοχή των γυναικών στη λατρεία, σε τελετουργίες, καθώς και εορταστικά δρώμενα στην Αττική κατά την Κλασική Εποχή.

Οι ρόλοι που διαδραμάτιζαν οι γυναίκες σε αυτές τις διαδικασίες, τους προσέδιδαν μια ιδιαίτερη ταυτότητα και κοινωνική υπόσταση, διαφοροποιημένη από τον καθημερινό τους βίο και τον περιορισμό τους σε οικιακές εργασίες.

Στην έκθεση στη Νέα Υόρκη παρουσιάστηκαν 155 αρχαία έργα. Τα επιπλέον αντικείμενα που πλαισιώνουν τις ενότητες αυτής της έκθεσης, είναι έργα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, τα οποία περιλαμβάνονται στον κατάλογο των αμετακίνητων αρχαίων του μουσείου.

Η έκθεση διαρθρώνεται σε πέντε ενότητες: Η πρώτη με τίτλο ”Θεές” είναι αφιερωμένη στη λατρεία γυναικείων θεοτήτων και συγκεκριμένα της Αθηνάς, της Αφροδίτης, της Άρτεμης, της Δήμητρας και της Κόρης. Για την Αθηνά παρουσιάζονται αγάλματά της, απεικονίσεις της σε ερυθρόμορφα αγγεία και πλειάδα χάλκινων αναθημάτων προς τιμήν της, αρκετών ενεπίγραφων, από την Ακρόπολη. Η Άρτεμη απεικονίζεται σε αγγεία και αγαλμάτια, σε αναθηματικά ανάγλυφα, καθώς και σε κρατηρίσκους, αγγεία που ήταν τυπικά αναθήματα προς τη θεά. Για την Αφροδίτη παρουσιάζονται εκτός από αγαλμάτιο της θεάς και αγγεία, ευρήματα από το Ιερό της Αφροδίτης στο Δαφνί. Η Δήμητρα και η Κόρη εκπροσωπούνται από αγαλμάτια και αναθηματικά ανάγλυφα, και απεικονίζονται σε σπάνια αγγεία από την Ελευσίνα και την Biblioteque Royale 12 των Βρυξελλών. Στην ενότητα αυτή εμπεριέχεται και η λατρεία μυθικών γυναικών, ηρωίδων, όπως ήταν οι κόρες του Κέκροπα, η Άγλαυρος, η Έρση και η Πάνδροσος. Μοναδικά ανάγλυφα του Εθνικού μουσείου και μια εξαιρετική πυξίδα του Ζωγράφου.του Μειδία εικονογραφούν το μύθο των Κεκροπιδών.

Η δεύτερη ενότητα με τον τίτλο ”Ιέρειες” παρουσιάζει μυθικές Ιέρειες, όπως τη Θεανώ και την Ιφιγένεια, μέσα από αγγεία από το Βατικανό, τη Φερράρα και το Βρετανικό μουσείο, επώνυμες ιέρειες μέσα από ενεπίγραφες επιτύμβιες στήλες και κιονίσκους, ή ιέρειες που απεικονίζονται σε αγγεία και ανάγλυφα να κρατούν το κλειδί του ναού ή το ξόανο μιας θεότητας.

Η τρίτη ενότητα έχει τίτλο ”Οι γυναίκες στη λατρεία”. Παρουσιάζει τις γυναίκες να συμμετέχουν σε λατρευτικά δρώμενα ως κανηφόροι, σπένδουσες ή συμμετέχουσες σε θυσία. Η ενότητα αυτή πλαισιώνεται από πλήθος αγγείων από ελληνικά και ξένα μουσεία με γυναίκες κανηφόρους (κρατούν κάνιστρα), σκηνές από σπονδές και θυσία, καθώς και αναθηματικά ανάγλυφα. Εδώ περιλαμβάνεται και το αντίγραφο του περίφημου πίνακα από τον Πιτσά (το πρωτότυπο στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Η τέταρτη ενότητα με τον τίτλο ”Γιορτές”, παρουσιάζει μέσα από μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία ελληνικών και ξένων μουσείων, τη συμμετοχή των γυναικών σε μεγάλες γιορτές, όπως τα Παναθήναια ή σε αμιγώς γυναικείες γιορτές, όπως στα Αδώνια και στα Θεσμοφόρια, αλλά και σε γιορτές προς τιμή του Διονύσου κ.λπ. Στην ενότητα αυτή εκτίθεται και το γύψινο αντίγραφο του Λίθου V της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα (το πρωτότυπο στο Βρετανικό Μουσείο).

Στην πέμπτη ενότητα σκιαγραφείται ο ”Κύκλος της Ζωής” των γυναικών, όπως η γέννηση και η παιδική ηλικία, με γλυπτά έργα κοριτσιών καθώς και αγγεία με ανάλογες σκηνές, ο γάμος και οι τελετουργίες του, τις οποίες διηγούνται σκηνές αγγείων, καθώς και χάλκινα αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν από γυναίκες και, τέλος, ο θάνατος, μέσα από αγγεία με θρηνωδούς και επίσκεψη στον τάφο.

Οι Συντελεστές

Συμμετέχοντα ελληνικά μουσεία (150 αντικείμενα):

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά
Αρχαιολογικό Μουσείο Ελευσίνας
Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού
Αρχαιολογικό Μουσείο Άργους
Μουσείο Ακροπόλεως
Β’ ΕΠΚΑ,Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας
Γ’ ΕΠΚΑ
Επιγραφικό Μουσείο
Μουσείο Μπενάκη

Συμμετέχοντα μουσεία του Εξωτερικού (22 αντικείμενα):

Berlin Staatliche Museen
Bonn Universität, Akademisches Kunstmuseum
Boston, Museum of Fine Arts
Brussels, Bibliothèque Royale
London, The British Museum
New York, The Metropolitan Museum of Art
Newcastle University, Museum of Antiquities
Paris, Bibliothèque nationale de France
Paris, Musée du Louvre
St Petersburg, The Hermitage State Museum
Vatican, The Vatican Museums

Ο κατάλογος της έκθεσης

Η έκθεση συνοδεύεται από ειδικό κατάλογο- μονογραφία για το θέμα – στον οποίο γράφουν:

Εισαγωγή: Δρ Νικόλαος Καλτσάς και καθ. Alan Shapiro.
1. ”Οι αρχαίες ελληνίδες και οι θεοί”: καθ. Mary Lefkowitz, Wellesley College.
2. ”Οι γυναίκες και η λατρεία της Αθηνάς”: καθ. Όλγα Παλαγγιά, Πανεπιστήμιο Αθηνών.
3. ”Η λατρεία της Άρτεμης στην Αττική”: καθ. Ευγενία Βικέλα, Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
4. ”Η λατρεία της Αφροδίτης στην Αθήνα και στην Αττική”: Άγγελος Δεληβορριάς, Διευθυντής Μουσείου Μπενάκη.
5. ”Η λατρεία της Δήμητρας στην αρχαϊκή και την κλασική περίοδο”: καθ. Μιχάλης Τιβέριος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
6. ”Η λατρεία των Ηρωίδων στην Αττική”: καθ. Alan Shapiro, Johns Hopkins University;
7. ”Ιέρειες στην κλασική Αττική”: καθ. Joan Breton Connelly, New York University.
8. ”Αδώνια και Θεσμοφόρια: Γυναίκες και αθηναϊκές γιορτές”: καθ. Jenifer Neils, Case Western Reserve University.
9. ”Η συμμετοχή των γυναικών στη λατρεία του Διονύσου”: Δρ. Στέλλα Χρυσουλάκη, Υπουργείο Πολιτισμού.
10. ”Ο τελετουργικός ρόλος των γυναικών στον κύκλο της ζωής ”: Δρ. Βικτώρια Σαμπετάι, Ακαδημία Αθηνών.
11. ”Οι γυναίκες στις αθηναϊκές τελετουργίες του θανάτου”: καθ. John Oakley, College of William and Mary in Virginia;

Ο κατάλογος περιλαμβάνει επίσης, τις φωτογραφίες και τα λήμματα των αντικειμένων, τα οποία έχουν συγγράψει διακεκριμένοι Έλληνες και ξένοι αρχαιολόγοι, καθώς και σχετική βιβλιογραφία.